GazetaTjeterGazetaTjeterGazetaTjeter
Notification Show More
Font ResizerAa
  • Home
  • Lajme
    • Aktualitet
    • Shqiptare
    • Ekonomi
    • Sociale
  • Bota
  • Politike
  • Opinione
  • Kult
  • Speciale
  • Lifestyle
  • People
  • Dossier
  • Mytech
  • Sport
Reading: Përse Trump do që të marrë Grenlandën, Kanadanë dhe Panamanë: hija e Luftës, Kina dhe Arktiku
Share
Font ResizerAa
GazetaTjeterGazetaTjeter
Search
  • Lajme
    • Aktualitet
    • Ekonomi
    • Ndërkombëtare
    • Politike
    • Sociale
  • Showbiz
  • Opinione
  • Dossier
  • Gossip
  • Kult
  • Lifestyle
  • Mytech
  • People
  • Shkence
  • Speciale
  • Sport
Follow US
Ndërkombëtare

Përse Trump do që të marrë Grenlandën, Kanadanë dhe Panamanë: hija e Luftës, Kina dhe Arktiku

By
GazetaTjeter
09/01/2025
14 Min Read
Share
SHARE

Donald Trump ka shtënë edhe një tjetër nga të tijat. Zot, tani me të vërtetë do të shpërthejë Lufta e Tretë Botërore! Janë pak a shumë këto dy kategoritë e përgjigjeve ndaj deklaratave të fundit të presidentit të zgjedhur mbi pushtimin e mundshëm (edhe me forcë) të Grenlandës dhe Panamasë dhe për aneksimin e Kanadasë si shteti i 51-të i Shteteve të Bashkuara. Por, a mund të ndodhë vërtet e gjithë kjo? E vërteta, si gjithmonë, qëndron diku në mes. Nga njëra anë, manjati ka dashur t’i shtrijë dorën nacionalizmit të dëshpëruar të yjeve dhe vijave, përmbledhur nën moton “America First”, e cila i mundësoi rizgjedhjen. Nga ana tjetër, vështrimi i presidentit dhe i aparatit amerikan projektuar tashmë në një të ardhme të afërt në të cilën konkurrenca për Arktikun dhe sfida e madhe me Kinën do të bëhen konkrete dhe të rrezikshme.

Pse Trump do Grenlandën

Analizojmë pika për pikë deklaratat e Trump, duke filluar nga Grenlanda. Për të janë shkruar nga të gjitha: ishulli më i madh në botë pas Australisë, i pasur me hidrokarbure, uranium dhe tokë të rralla dhe një platformë e madhe strategjike për projeksion në Arktik. Gjithçka e drejtë, por, pyetja vlen edhe për territoret e tjera: pse SHBA nuk i ka pushtuar kurrë deri më tani? Gjatë gjithë historisë së saj, Shtetet e Bashkuara janë përpjekur ta blejnë Grenlandën më shumë se një herë, së fundmi nga Trump gjatë presidencës së tij të parë më 2019. Atëherë pyetja e duhur shtrohet: pse tani? Ishulli është pjesë e Danimarkës, por kohët e fundit ka filluar sërish të kërkojë me zë të lartë pavarësinë, madje duke shpallur edhe një referendum. Trump ka qenë i zoti të futet në këtë fërkim, duke shkaktuar reagimin e pashmangshëm të shteteve evropiane me të cilat kontrasti ka qenë përvijuar tashmë, që nga shpallja e tarifave dhe një tërheqje e SHBA nga kontinenti. “BE do të mbrojë kufijtë e saj,” ka paralajmëruar në fakt Franca. Por nuk ka rrezik.

Çfarë kërkojnë (vërtetë) SHBA-të e Trump nga Grenlanda

Përtej propagandës, shumë e rëndësishme kjo për një superfuqi, objektivi realisht i ndjekshëm nga Uashingtoni nuk është pushtimi ushtarak i një territori sovran. Në përkufizimin “prioritet absolut” kontrolli i “pronësisë” amerikane të Grenlandës, presidenti i zgjedhur ka shumë të ngjarë të synojë firmosjen e një akordi. Flitet për Compact of Free Association, një lloj protektorati i bazuar në të ashtuquajturën “federatë e lirë”. Ky është një model pavarësie dhe dekolonizimi i njohur nga OKB-ja, të cilin Grenlanda po e ndjek që nga vitet Nëntëdhjetë. Në një debat parlamentar mbi kushtetutën e ishullit në prill, federata e lirë u përcaktua si një mënyrë për të organizuar sovranitetin e ardhshëm. SHBA do të krijonte baza amerikane dhe sillnin personel ushtarak në territor, në këmbim të njohjes së sovranitetit të plotë dhe ndihmës së konsiderueshme ekonomike dhe materiale. Është një pikë e fundit, e përbashkët edhe për territoret e tjera të pretenduara nga Trump: hija e gjatë e Kinës. Pekini në fakt prej vitesh ka bërë investime dhe kontrata të mëdha në Grenlandë, për të shfrytëzuar burimet e tij të pafundme dhe për të ushtruar presion mbi rivalët e tij kryesorë amerikanë.

Përse Trump do që të aneksojë Kanadanë

Pamja e plotë e Arktikut na çon drejt e në Kanada. Flasim për një vend të madh të inkorporuar në kontinentin amerikanoverior, tashmë kryesisht nën ndikimin e SHBA-së pa nevojën e një kontrolli të drejtpërdrejtë federal, i cili do të rezultonte vetëm si një barrë shtesë për administratën e yjeve dhe vijave. Kanadaja tashmë përfaqëson një brinjë “të jashtme” të SHBA-së, duke garantuar edhe një votë më të harmonizuar brenda organizatave shumëpalëshe dhe ndërkombëtare si OKB-ja. Mirëpo, janë edhe faktorë të tjerë për t’u konsideruar. Para së gjithash, entuziazmi nacionalist i miliona votuesve, i trashëguar nga dhjetëra breza që për mbi një shekull kanë ëndërruar aneksimin e fqinjit të madh verior. Kriza e qeverisë Trudeau dhe pasiguria në rritje ndërkombëtare i kanë dhënë Trump një mundësi tjetër për të kapërcyer valën. Sipas manjatit, SHBA “nuk mund të vuajë më deficitin masiv tregtar dhe të mbajë ndihmën që Kanadasë i duhet për të qëndruar në këmbë”. Aneksimi i Kanadasë si shteti i 51-të federal, në mënyrë demokratike dhe duke ndjekur çdo hap të procesit ligjor, do t’i mundësonte Shteteve të Bashkuara përvetësimin e drejtpërdrejtë të tregjeve dhe burimeve, duke shtuar thellësinë e saj strategjike dhe duke i garantuar Uashingtonit de facto kontrollin e drejtpërdrejtë të të gjithë “ishullit” amerikanoverior. Sigurisht, me përjashtim të Meksikës, me të cilën tonet janë padyshim më pak të qeta dhe miqësore. Megjithatë, Grenlanda dhe Kanadaja na shtyjnë drejt temës së madhe: konkurrencës në rritje midis fuqive për dominimin e Arktikut.

Gara për Arktikun dhe luftrat e së ardhmes

Arktiku do të jetë teatri i sfidës së ardhshme midis fuqive të planetit. Ndryshimet klimaterike dhe ngrohja globale kanë hapur dhe do të vazhdojnë të hapin rrugë të reja tregtare në atë që ekspertët e kanë quajtur “oqeani i pestë i ardhshëm”. Që tani, kur është i lundrueshëm, pra jo në muajt e dimrit, Deti Akullnajor Arktik mundëson përgjysmimin e kohëve dhe kostove për transportin e mallrave nga Azia në Evropë, nga Lindja në Perëndim. Northern Sea Route – Rruga e Detit Verior duket edhe më e rëndësishme në një kohë kur kriza e Detit të Kuq po i detyron kompanitë tregtare t’i bien qark Afrikës për të arritur tek konsumatorët perëndimorë. Një autostradë ujore që nuk qeveriset nga asnjë ligj dhe që sheh një mbizotërim të qartë territorial të Rusisë. Moska ka shpenzuar dy shekuj duke u zgjeruar në të gjithë vijën e madhe bregdetare veriore të botës dhe e quan veten një “shtet Arktik në gjithçka dhe për gjithçka”. “Do t’ia thyejmë dhëmbët kujtdo që përpiqet të na kërcënojë në rajon”, ka përsëritur Vladimir Putin më shumë se një herë. Dhe në fakt Arktiku është plot me baza dhe anije ushtarake ruse, pasi Federata u përjashtua nga Këshilli Arktik, në të cilin tani kanë mbetur vetëm shtatë vende të tjera perëndimore. Hyrja e Finlandës dhe Suedisë në NATO dhe riarmatimi rëndë i Polonisë e kanë zhvendosur boshtin e Aleancës Atlantike drejt Balltikut, duke përfituar nga lufta në Ukrainë si një mundësi për të militarizuar frontin verilindor. Nga ana e saj, Rusia ka forcuar bashkëpunimin strategjik me Kinën, e cila ka investuar miliarda e miliarda juanë dhe teknologji të avancuara në infrastrukturën e Arktikut. Një kundër-globalizim i plotë, shumë më efektiv se Rrugët e brishta të Mëndafshit. Mare Nostrum rus lidh Atlantikun dhe Paqësorin me një thjeshtësi të habitshme, dhe është edhe i pasur me gaz dhe naftë. Më pas Pekini dërgoi për herë të parë në absolut Gardën e tij Bregdetare Kombëtare në ujërat nordike, duke çimentuar një partneritet edhe ushtarak me Moskën. Me rënien e barrierës së akullit, për shkak të klimës dhe gërmimeve njerëzore, pushtimet dhe luftërat do të bëhen të mundshme.

Përse Trump do Panamanë

Lidhja midis oqeaneve është në qendër edhe të synimeve të Trump për Panamanë. Kanali artificial mundëson kalimin midis Atlantikut dhe Paqësorit pa pasur nevojë të qarkullojë të gjithë kontinentin amerikan. Në fakt ishin Shtetet e Bashkuara që praktikisht e kanë krijuar, kur më 1901 morën kontrollin e tij për 99 vjet. Më 31 dhjetor 1999, Uashingtoni vendosi t’ia dorëzonte shtetit të Panamasë menaxhimin e korridorit detar 82 kilometra të gjatë. Një lëvizje taktike, e cila megjithatë vite më vonë ka lejuar depërtimin e Kinës që, nëpërmjet investimetve të zakonshme miliarda dollarëshe, dëshiron të projektojë ndikimin e saj si fuqi ekonomike. Këtë herë pikërisht në oborrin e shtëpisë amerikane, siç tashmë ka ndodhur në Kubë dhe Venezuelë, për të mos thënë në të gjithë Amerikën Latine. Kontrolli, edhe në distancë, i Kanalit të Panamasë është vendimtar për SHBA-të, që në këtë mënyrë mund të lëvizin lehtësisht flotën e saj nga Atlantiku në Paqësor dhe anasjelltas. Dhe shumë më tepër: në kalimin e Panamasë bazohet e gjithë hegjemonia e SHBA. Hegjemoni e vënë në provë pikërisht nga depërtimi kinez dhe nga momenti i lodhjes perandorake të përjetuar nga SHBA, e mbiekspozuar në teatrot e tensionit botëror nga Lindja e Mesme, në Tajvan. Kërcënim për fuqinë amerikane në nyjën e Panamasë është edhe ndryshimi klimaterik, me shtrëngimin e thatësirës që ka vënë dhe do të vërë në provë të madhe flukset tregtare.

Nga Gjiri i Meksikës në Gjirin e Amerikës

Mbrojtja e sigurisë kombëtare dhe e interesave mbi të gjitha është – në propagandën e Trump-it – përpara çdo aleance apo traktati. Një tjetër dhimbje e madhe koke për sigurinë amerikane, në këtë kuptim, është Meksika. Retorika mbi emigracionin e paligjshëm dhe muri i famshëm kufitar janë kuajt e betejës së Presidentit të zgjedhur, i cili nën një zjarr të plotë nacionalist nuk ka rreshtur së sulmuari edhe fqinjin e bezdisshëm jugor. Duke afirmuar se dëshiron t’i ndryshojë emrin e Gjirit të Meksikës në “Gjiri i Amerikës”. Si dëshmi të faktit se kontrolli i detrave, veçanërisht i atyre “shtëpiakë”, mbetet thelbi dhe shqetësimi kryesor i fuqisë amerikane. Përfaqësuesja republikane e Georgia-s, Marjorie Taylor Greene, ka njoftuar tashmë se do të prezantojë legjislacionin për të ndryshuar emrin gjeografik të Gjirit, i cili u krijua gjatë Perandorisë Spanjolle në hartat e institucioneve ushtarake dhe federale.

Propaganda kundër propagandës, kundërlëvizja e Meksikës nuk vonoi. Presidentja Claudia Sheinbaum iu përgjigj Trumpit dhe bashkëpunëtorëve të tij duke treguar një hartë të vitit 1607, kur Meksika përfshinte territore të pushtuara më vonë nga SHBA me forcë. Dhe me emrat e tyre origjinalë: Tejas (Teksasi i sotëm), Nuevo Mexico, Arizona, Yuta (Juta e sotme), Nevada dhe Kalifornia. Përgjigja pikante ndaj Trump u përmbyll me një tjetër shaka historike: kreu i Shtetit meksikan tha se manjati ka ilustruar projektin e tij të ri “nga panairi Mar-a-Lago, në territorin e La Florida, në Nueva España, Capitania General de Cuba”, në bregun e “Gulfo de México”. “Mund t’i quajmë Shtetet e Bashkuara Amerike Meksikane,” përfundoi ajo.

SHBA-të duan vërtet të pushtojë me forcë territore të tjera?

Nëse ka një gjë që na ka mësuar historia, është që gjithçka mund të ndodhë. Madje, shpesh ndodh ekzaktësisht ajo që nuk pritej. Megjithatë, mbi realizueshmërinë e pushtimit apo aneksimit të territoreve apo shteteve të tjera nga Shtetet e Bashkuara ekzistojnë pengesa të mëdha. E para është misioni çlirimtar dhe demokratik që Uashingtoni i ka përcaktuar vetes në shekullin e njëzetë: nëse do të përdorte forcën ushtarake për të përvetësuar tokat që i përkasin në mënyrë legjitime kombeve të tjera, ai do të shkatërronte bazën retorike mbi të cilën ka ndërtuar perandorinë e tij aktuale. Një motiv i dytë mund të gjurmohet në mënyrën amerikane të të qenit perandori: pa e thënë hapur, duke i ulur provincat e saj (përfshirë Evropën) në një gjendje ekonomike dhe post-historike, duke mbajtur larg fantazmën e luftës reale si garanci kontrolli, duke dominuar detet. Një skemë që sigurisht ka hyrë në krizë vitet e fundit, siç perceptohet nga rivalët dhe siç tregohet nga shpërthimi i njëkohshëm i shumë fronteve të luftës.

Përgatiti për gazetatjeter.net, Dardan MITROVICA

Iran, misteri i rrezatimeve pas sulmit
Martirë dhe luftëtarë, luanë dhe gjarpërinj: lufta e shenjtë mediatike e Izraelit dhe e Iranit
Luani i Amerikës
Nga Iluminati si National Secutity dhe ”Bomba gay”, te Dalai Lama që punonte për CIA: teoritë konspirative që kanë rezultuar të vërteta
Nga Dardan MITROVICA: Carney, Merz dhe jo vetëm: kur financat tejkalojnë politikën
TAGGED:“prioritet absolut”AfrikaAmerica FirstArizonaArktikAtlantikAustraliaBalltikBECapitania General de Cuba"Claudia SheinbaumCompact of Free AssociationDanimarkaDonald TrumpFederata FinlandaFrancaGeorgiaGjiri i AmerikësGjiri i MeksikësGrenlandaGulfo de MéxicoHija e LuftësKaliforniaKanadaKinaLa FloridaLufta e Tretë BotëroreMar-a-LagoMarjorie Taylor GreeneMeksikaMoskaNATONevadaNorthern Sea RouteNueva EspañaNuevo MexicoOKBPanamaPaqësoriPoloniaRruga e Mëndafshit. Mare NostrumRusiaSHBAShtetet e Bashkuara Amerike MeksikaneSuediaTejas (Teksasi i sotëm)TrudeauUashingtonUkrainaVladimir PutinYuta (Juta e sotme)
Share This Article
Facebook Email Print
Previous Article Nga Enver BYTYÇI – Ajo që bëri Biden me Sorosin është e denjë vetëm për Edi Ramën!
Next Article Nga Basir ÇOLLAKU – Dy ministra nuk udhëtojnë dot në USA
Pa Komente

Lini një Përgjigje Anuloje përgjigjen

Adresa juaj email s’do të bëhet publike. Fushat e domosdoshme janë shënuar me një *

Recipe Rating




Bashkohu me ne

Na ndiq në mediat sociale
FacebookLike
XFollow

Më të fundit

Opinione

Nga Andi BUSHATI – Rama po e skicon vetë ditën e fundit të pushtetit

Andi BUSHATI
23/07/2025
7 Min Read
Kartëmonedhat më të falsifikuara në botë! Kush janë, renditja
30 kryeqytetet me cilësinë më të mirë të ajrit në botë
Shtetet ku liria e shtypit është vërtet e garantuar
Nga Luçiano BOÇI – Arkitektura narciste e Duçes shqiptar
Misteret e Biblës: çfarë dimë vërtet për Noè?
Nga Basir ÇOLLAKU – ‘Kasapi Rama’, delet e ‘therura’ nga SPAK
Nga Luçiano Boçi – Kur regjimet sulmojnë klerikët
Nga Agim XHAFKA – Drejtorët pa bythë
Nga Andi BUSHATI – Çfarë tregon fshesa mbi bashkitë

Më të lexuarat e sotme

Welcome Back!

Sign in to your account

Username or Email Address
Password

Lost your password?