Të nderuar miq! Që nga dita e sotme do t’u njoh me një studim vetjak të një dekade më parë, ku kam marrë në shqyrtim Krizën Rrënuese të Socrealizmit si doktrinë teoriko – ideologjike e “artit” që mori tatëpjetën deri në theqafje bashkë me pushtetin politik që e polli dhe e promovoi për t’i shndërruar artistët në shërbëtorë të diktaturës.
Të nderuar miq! Që nga dita e sotme do t’u njoh me një studim vetjak të një dekade më parë, ku kam marrë në shqyrtim Krizën Rrënuese të Socrealizmit si doktrinë teoriko – ideologjike e “artit” që mori tatëpjetën deri në theqafje bashkë me pushtetin politik që e polli dhe e promovoi për t’i shndërruar artistët në shërbëtorë të diktaturës. Studimi, i cili është pjesë e librit tim që ndodhet në proces botimi, synon të risjellë në evidencë dështimin e sharlatanëve socrealistë, të cilët ruajtën të njejtën emërtesë dhe radhitje “korifejsh” në listat e katovicarëve të pushteteve politike të tranzicionit. Shërbëtorë këta të partisë, të cilët Ramiz Alia dhe Gramoz Ruçi i rimorën nga llogoret e sistemit dështak dhe, motamo si prestigjatorë virtuozë, i nxorën nga mëngët, u dhanë titujt akademikë si profesorë, dhe ua rishfaqën shqiptarëve sërish si “eminentë të akademizmit dhe artit pamor”. “Korifej” që dje “shkëlqenin në socrealizëm” (të cilin e shndërruan në modën e vetme të krijimit), ndërsa sot “shkëlqejnë” në postmodernizëm dhe në të gjitha izmat ku partia – mëmë i shpërndau si patronazhistë – lëvrues dhe zotërues të rrymave të artit pamor të shekujve XX dhe XXI.
***
Skema e patronazhimit të arteve pamore nëpërmjet uzurpimit të shkollave dhe institucioneve të artit me patronazhistë, u ideua dhe u projektuara nga i plotfuqishmi i PS, Gramoz Ruçi, qysh në vitin 1997. Kjo skemë duhej institucionalizuar dhe legjitimuar me ligje dhe akte nënligjore e administrative, me anë të të cilave patronazhistët kryesorë të artit, pedaguakët injorantë të Arteve pamore në Akademinë e Arteve (kësisoj i quante Kristaq Rama dhe më pas i quante e i tallte publikisht edhe i biri) duheshin veshur me titujt akademikë të munguar. Për këtë qëllim, në vitin 1998 Ruçi miratoi ligjin sipas të cilit titujt “Profesor” dhe “Profesor i Asociuar” do të jepeshin jo bazuar në kontribute të mirëfillta akademike sikurse tekstet dhe leksionet autoriale si në të gjitha akademitë e botës, por duke u bazuar vetëm mbi vjetërsinë si mësimdhënës (përkatësisht 14 vjet punë për “profesorët” dhe 10 vjet punë për “profesorët e asociuar)”. Kësisoj pedaguakët patronazhistë morën tituj edhe pa libra e leksione, gjithmonë duke deklaruar se “në asnjë akademi arti në botë nuk ka libra e leksione, pasi ne jemi shkollë praktike!!!”. Sa më sipër, me një aritmetikë të thjeshtë, rezulton se skema e Ruçit shpërblente me tituj akademikë vetëm ata që në kohën e Qoftëlargut kishin kryer patronazhime ndaj shokëve dhe për këto merita ishin emëruar pedaguakë. Për këto të vërteta tragjike mjaftojnë si fakte vetëdeklarimet publike të “korifejve” të Socrealizmit Agim Zajmi e Thanas Papa, që dëshmuan se çdo javë kishin për detyrë të raportonin patronazhimet e shokëve në ambasadën shqiptare në Moskë. Madje në kulmin e sinqeritetit, Thanas Papa deklaroi publikisht se të gjithë studentët që shkonin për studime jashtë shtetit, më parë kontaktonin individualisht me shokun Kadri në Ministrinë e Brendshme dhe se në këtë kontakt Kadriu u kërkonte atyre që gjatë gjithë periudhës së studimeve të ishin “syri dhe veshi i Partisë” dhe t’i raportonin shokët në çdo fundjavë, me emër dhe me bëma, për gjithçka që e konsideronin gabim, faj, ose tradhti. . . Megjithatë duhet pranuar ndershmërisht se patronazhimin nuk e kanë shpikur Rama dhe Ruçi, ata thjesht e rilindën, e risollën në mes nesh dhe më pas e instaluan në detaje dhe e institucionalizuan.
***
“Fatos Kola që na deklaron se gjoja Sistemi i Bolonjës në të cilin ne duhet të atashojmë arsimin universitar na kërkon të përgatisim leksione teorike…, thjesht gënjen. Unë që kam mbaruar akademinë e arteve në Bolonjë dëshmoj publikisht se në atë shkollë profesorët nuk jepnin leksione, pasi ajo ishte shkollë praktike…”, – pohonte plot bujë “bolonjezi” Vladimir Llakaj. Dhe teksa unë shqyhesha gazit prej këtyre deklarimeve marroqe, kryepatronazhisti dhe njëkohësisht “kryetari i Këshillit artistiko – shkencor të fakultetit të Arteve të Bukura”, Gazmend Leka, në kundërvënje ndaj meje sajoi ndoca “leksione” me bolla e zhapikë mitologjikë, me pemë me rrënjët lart dhe me kurorët poshtë, e ku si mrekulli e akademizmit mbi artin pamor mbizotëronte numerologjia – më në fund gjeti një televizion periferik dhe ligjëronte… Dhe fliste e fliste plot pathos për numrin “shtatë” dhe mrekullitë e tij, por kurrë nuk tha qoftë edhe një fjalë të vetme për Teorinë e Ngjyrës në arte, për çka pretendonte se lektronte si mësimdhënës qysh në vitin e pare të Akademisë.
***
Pikërisht për të ligjëruar “Rama – reformën në Universitetin e Arteve dhe Arsimin e Lartë”, në Ligjin respektiv për to, kryepatronazhist – sundimtari i shqiptarëve zhduku nocionet “lektor”, “leksion” dhe “lektrim”, duke ua hequr patronazhistë – “profesorëve” dhe “pedaguakëve” të arteve pamore barrën për të përgatitur dhe dhënë leksione. Ndaj sot për artet pamore kemi “shkollë pa shkollë” në të gjitha nivelet, dhe të gjithë mësimdhënësit e arteve pamore thjesht llafosin për artin me nxënësit dhe studentët. Edhe Leonardo e Mikelanxhelo në studio – atelietë e tyre u jepnin çirakëve dije të thella e të sistemuara për artet, që i formësonin ata mjeshtërisht, çka ndikoi edhe në kulmimin me kryeveprat që kryemjeshtrat realizuan dhe që njerëzimi trashëgoi. Sot qysh nga mjeshtrat e mëdhenj të Lashtësisë, Mesjetës dhe Epokës moderne janë botuar leksione e traktate për vizatimin, kompozimin, ngjyrat, format, etj. . (Nëse ndokush prej profesorë – pedaguakëve patronazhistë ka ndërmend të më kundërshtojë publikisht, si dikur pas shpine, jam gati që ta përball para kamerave dhe t’ia dëshmoj këto që pohova, krahas injorancës teoriko – profesionale për të cilën i akuzoj, pa dallim”.
***
Para disa vitesh Edi Rama u tërbua dhe bubulloi para kamerave me ton të lartë kërcënues kur mësoi se pas shpinës së tij këta pedaguakë me pupla akademizmi e tepruan teksa Akademinë e Arteve e shndërruan në Universitet të Arteve. Në tërbim e sipër ai deklaroi: “Ç’është kjo punë kështu, kush e ka miratuar këtë marrëzi që Akademinë e Arteve ta bëj Universitet pa dijeninë time që e njoh këtë punë më mirë se të gjithë??!! Natyrisht që Rama e kuptoi fluturimthi se me këtë ndryshim statusi, Universiteti i Arteve, shndërrohej në një institucion që ligjërisht fitonte me grabitje atribute zyrtare të pamerituara e të pamiratuara, me synimin që përveç diplomave dhe lëndëve e notave fiktive të sajonte e shpërndante tituj akademikë dhe grada shkencore edhe për familjarë – patronazhistët e rinj që punësuan me skema nepotike, apo t’ua shisnin sa frëngu pulën atyre që kanë para dhe ambicje akademike. Sot mendoj se Rama që s’ka tituj e grada reagoi ashpër ndaj servilë – kolegëve (që dikur i tallte paq e që tash iu shpërfaqën si “profesorat i arteve”), padyshim kujtoi kohën kur vetëm Kristaqi mbante titullin akademik “Docent”. Ndaj dhe pandeha se sundimtari ynë do të bënte gjëmën për këtë pafytyrësi të padëgjuar, teksa viktimat e preferuara të humorit të tij poshtërues e kishin sfiduar me tituj akademikë që duhej jo vetëm t’i pranonte e legjitimonte, por edhe t’i paguante si kryepagator i administratës publike dhe si menaxhues i taksave tona. Mirëpo më vonë ai jo vetëm që nuk veproi për ta ndaluar me mjete ligjore dhe me kompetencat kryeministrore këtë mënxyrë antiakademike, por heshti si peshku dhe e ligjëroi “faktin e kryer”. Mesa duket Ruçi e këshilloi të mos merrej me punët okulte të patronazhistë – akademistëve, sepse kjo skemë e tij dhe e padronëve ishte perfekte dhe thjesht duhej zbatuar saktësisht, pasi garantonte kapjen e të gjitha institucioneve dhe universiteteve, si formë – metoda më e detajuar e uzurpimit të përjetshëm të pushteteve me hafije – patronazhistët e punësuar dhe të stër – shpërblyer me taksat tona. Prandaj, pasi mori mandatin e tretë dhe projektoi edhe të tjerët pasues deri në pafundësi, Rama e mirëkuptoi dhe e shenjtëroi skemën e Ruçit, tashmë pa Ruç – ideatorin sigurims, teksa me mburrje u deklaroi shqiptarëve: “Patronazhistët që përgojoni bëni mirë që i keni frikë dhe duhet t’i keni frikë, sepse ata dijnë gjithçka bëni dhe ju njohin me rrënjë e me degë, me dhëmbë e me dhëmballë”. Ndërsa sa i përket pranimit të hierarkisë reale në pushtetet okulte, Rama ka deklaruar pa droje: “Sa kushton dhe peshon Gramoz Ruçi vlen e gjithë Partia Socialiste”. Menjëherë paskëtaj kamerat fiksuan buzëqeshjen triumfale të Ruçit dhe belbëzimin prej tij të fjalëve: “Sa mirë e njeh qeni të Zonë. Vazhdo kështu, se do të rriç shumë gjatë në pushtet, sepse e meriton…”.
***
Dje inventarizuesit e patalentuar të artit pamor socrealist i mbushnin kërrenjat me pushkë e me kazma, me shata e me lopata, me bidona e me legena, me “heronj” e me ushtarë, me lopë e me magjarë, me mushkarë e me kafsharë… Ndërsa sot në epokën e “konstruktivizmit postmodernist” i mbushin kanavacat dhe mjediset publike me tuba qenefesh, me konstruksione alla – skela “Syla” dhe kërpurdha të bojatisura allçie… Pikërisht kjo kërpurdhë e ngjyrosur është përzgjedhur dhe vendosur bash në oborrin e institucionit më të lartë ekzekutiv të Shtetit Shqiptar. Është vendosur në vendin e nderit që meritueshëm i takonte shtatores së themeluesit, kryeshtetarit dhe kryeministrit të parë të shqiptarëve, Ismail Bej Qemal Vlorës. Pra në këtë vend të bekuar Rama nuk ka vënë Shtatoren e Babait të Kombit, por ka vënë kërpurdhën shumngjyrëshe, me të cilën përballen të gjithë shtetarët e huaj kur vijnë të vizitojnë Shqipërinë. Dhe thonë pastaj që “Rama nuk po bën shtet”.
