Kujtojmë sot poetin, mësuesin dhe martirin e fjalës së lirë, Havzi Nela, i cili më 10 gusht 1988 u var publikisht në Kukës – një nga aktet më të errëta të diktaturës komuniste shqiptare. Ai ishte intelektuali i fundit që regjimi i Enver Hoxhës guxoi ta ekzekutonte, duke lënë pas një plagë të pashlyeshme në ndërgjegjen kombëtare.
Një jetë e thjeshtë, një shpirt i madh
Havzi Nela lindi më 20 shkurt 1934 në fshatin malor Kollovoz të Kukësit. Rridhte nga një familje e ndershme dhe u rrit me dashurinë për librin dhe dijen. Pasi kreu gjimnazin pedagogjik, punoi si mësues në zonat më të thella të vendit. Që në rininë e hershme, ai u dallua për mendimin e lirë dhe shpirtin kritik ndaj padrejtësive.
Nga mësues në të burgosur politik
Në vitin 1967, së bashku me bashkëshorten, tentoi të arratisej drejt Kosovës për t’i shpëtuar mbylljes së hekurt të Shqipërisë komuniste. Por tentativa dështoi dhe për këtë “krim” u dënua me 15 vite burg dhe punë të detyruar. Në qelitë e regjimit, ai nuk heshti – vargjet e tij qarkullonin fshehurazi mes të burgosurve, duke mbajtur gjallë shpresën.
Internimi dhe persekutimi pa fund
Pas lirimit, regjimi nuk e lejoi të kthehej në mësuesi. U dërgua në internime të njëpasnjëshme, gjithmonë i survejuar. Edhe në kushte skajshmërisht të vështira, ai vazhdoi të shkruante poezi që demaskonin padrejtësinë, frikën dhe varfërinë e vendit nën diktaturë.
Vendimi fatal
Lexo më shumë
Në vitin 1988, kur bota komuniste po lëkundej, regjimi shqiptar tregoi fytyrën e tij më të egër: arrestoi Havzi Nelën me akuzën e njohur “agjitacion e propagandë armiqësore”.
Gjykata Popullore e Kukësit, dha vendimin ekstrem: dënimin me vdekje me varje. Vendimi u mor në një klimë tërësisht politike, ku drejtësia ishte thjesht vegël e diktaturës.
Vdekja që tronditi Shqipërinë
Më 10 gusht 1988, në Kukës, dënimi u ekzekutua publikisht. Varja e tij u mendua si një mjet frikësimi për popullin, por u kthye në një akt që tregoi botërisht se regjimi nuk toleronte mendimin ndryshe deri në ditët e fundit të tij.
Trashëgimia që jeton
Pas rënies së komunizmit, Havzi Nela u shpall Martir i Demokracisë. Poezitë e tij u botuan dhe sot janë një monument i fjalës së lirë dhe guximit qytetar. Ai mbetet simbol i rezistencës intelektuale dhe kujtesë e gjallë se liria ka një çmim të lartë.
“Më mirë i vdekur për liri, se sa gjallë në robëri” – ky është mesazhi që Havzi Nela i la brezave.
🕯 Sot, kujtojmë jo vetëm një poet të madh, por një njeri që pagoi me jetën për të drejtën për të menduar dhe për të folur lirë.
