Do kishe guxim ta hapje kutinë e Pandorës?

Kutia (ose Vazo) e Pandorës është një objekt i mitologjisë greke që i përkiste gruas së parë të vdekshme në Tokë. Ose kështu shkon historia. E zbuluar për herë të parë në një poemë të shkruar në 700 para Krishtit, Kutia e Pandorës flet për hyjnitë xhelozë që lëshojnë të këqija mbi njerëzimin dhe fajësojnë një grua për këtë. Apo një burrë? Rrëfimi është kompleks dhe plot kontradikta, siç i ka hije një prej miteve më përshkruese të sjelljes njerëzore në folklorin e lashtë. Por si arriti ky person fatkeq në zotërim të një kutie kaq të keqe dhe çfarë ndodhi saktësisht pasi u hap?

Kush ishte Pandora? – Në mitologjinë greke, Pandora ishte gruaja e parë e vdekshme e krijuar.

Hesiodi dhe poema e tij – Na tregohet nga poeti i lashtë grek Hesiodi në veprën e tij të vitit 700 p.e.s. “Veprat dhe ditët”.

Prometeu – Në “Veprat dhe ditët”, Hesiodi shkruan se Prometeu sfidoi perënditë duke vjedhur zjarrin e tyre dhe duke ia dhënë njerëzimit.

Zeusi zemërohet – I tërbuar nga veprimet e Prometeut, Zeusi, mbreti i perëndive ngarkoi Hephaestus-in, kovaçin hyjnor dhe mbrojtësin e zejtarëve, që të formësonte një grua nga toka.

Hephaestus krijon një grua – Hephaestus iu bind. Sipas Hesiodit, secili prej perëndive i dhuroi gruas një dhuratë, akt ky që i dha gruas emrin e saj: Pandora. Emri i saj në greqisht do të thotë “ajo që sjell të gjitha dhuratat”.

Lindja e Pandorës – Pandora është një grua shumë e bukur, me sharmin elegant dhe hirin e pafund të ofruar nga Afërdita. Por Hermesi, perëndia lajmëtar, i jep një mendje dinake, mashtruese dhe kurioze, si dhe një gjuhë të mprehtë.

Epimeteu, vëllai – Hesiodi shkruan se Zeusi, ende në kërkim të hakmarrjes ndaj Prometeut, e prezantoi Pandorën qëllimisht me vëllanë e Prometeut, Epimeteun.

Pasioni për Pandorën – Epimeteu ishte paralajmëruar nga Prometeu që të mos pranonte asgjë nga perënditë, përfshirë Pandorën. Por bukuria e saj u tregua shumë magjepsëse dhe Epimeteu e mori menjëherë prej dore. Kur një kuti nuk është kuti? – Hesiodi na kujton në veprën e tij se një nga dhuratat që Pandora kishte marrë ishte një kuti e mbyllur dhe se asaj i ishte thënë prerazi të mos e hapte. Kutia është në fakt një pitos, një enë e madhe për ruajtjen e verës.

Miti – Që në fillim, Pandorën e pushtoi kurioziteti. Çfarë kishte në të? Hesiodi nuk tregon nëse kutia ishte e mbyllur me çelës, por në disa versione të historisë është Epimeteu ai që ka çelësin për t’i hapur kapakun.

Kush e hapi kutinë e Pandorës? – Atëherë, saktësisht kush e hapi kutinë e Pandorës? Edhe një herë, kjo varet nga cili version i historisë lexon. Në këtë ilustrim, është e qartë se është Epimeteu ai që hap kapakun.

Pandora e ka hapur kutinë/vazon? – Në një version tjetër, është vetë Pandora që hap kapakun, për tmerrin e Epimeteut.

Çfarë ka në kuti? – Pra, çfarë kishte brenda kutisë së Pandorës dhe pse edhe vetë Zeusi kishte dhënë urdhër për moszbulimin e përmbajtjes së saj?

Keqësia – Vazot, kutitë dhe urnat e mbushura me gjëra të liga zenë një vend të rëndësishëm në mitologjinë greke. Një nga referencat më të hershme për këto kuti fatkeqësish gjendet edhe në Iliadën e Homerit.

Dy për çmimin e një – Iliada aludon në dy kuti, “njëra plot dhurata të liga dhe tjetra me dhurata të mira”. Homeri, me sa duket, nuk e përshkruan kutinë e Pandorës. Në shekullin e 6-të dhe 100 vjet pas Hesiodit, poeti grek Theognis shkruan për një enë që përmban bekime dhe jo të liga. A mund të jetë Pandora?

E keqja shpërthen – Sidoqoftë, kur Kutia e Pandorës u hap, në të vërtetë i dha fund parajsës tokësore.

Faji është i Pandorës – Ndër të tjera, mitologjia tenton ta drejtojë gishtin fort nga Pandora dhe jo nga Epimeteu.

Telashe pa fund – Duke e mposhtur, kurioziteti i Pandorës, e çoi në hapjen e kutisë dhe në çlirimin e një sërë telashesh dhe problemesh.

Të këqijat e botës u shfaqën në mënyrë të trazuar dhe të zhurmshme – Faktikisht, duke hapur kapakun, Pandora çliroi dhimbjen, sëmundjen, vesin, dhunën, lakminë, çmendurinë, pleqërinë dhe vdekjen.

Njerëzimi i mallkuar – E thënë thjesht, mjerimet e jetës janë arratisur nga robëria për të plagosur dhe mallkuar njerëzimin njëherë e përgjithmonë.

Shpresa vdes e fundit – Shpirti i Shpresës, i personifikuar nga perëndesha Elpis, ishte i vetmi që mbeti në kuti, pasi Pandora e mbylli kapakun përpara se perëndesha të mund të dilte prej kutie.

Në një farë kuptimi, meqenëse të këqijat e botës janë përhapur tani, gjesti i Pandorës për mbylljen e kutisë përpara se shpirti i shpresës të arratisej do të thotë se dëshira, pritshmëria dhe optimizmi mbizotërojnë ende në të gjithë botën.

Në disa versione të mitit, Shpresa arrin të arratiset. Prandaj ka dalë edhe thënia e famshme.

Çfarë mund të mësojmë nga kutia e Pandorës? – Kutia e Pandorës është simboli se si të gjitha veprimet kanë pasoja. Kurioziteti mund të çojë në katastrofë. Vetëkontrolli, pra, është një virtyt.

Kutia e Pandorës si metaforë – Hapja e Kutisë së Pandorës sot i referohet një burimi të pafundmë komplikimesh apo problemesh që lindin nga një gabim i thjeshtë në llogaritje, një veprim që ka pasoja negative të paparashikuara.

Kurioziteti mund të jetë i mirë – Thënë kështu, historia e Kutisë së Pandorës na kujton edhe se kurioziteti është një burim kur zbatohet për të mësuar gjëra të reja.

Historia e Pandorës përcjell mizogjini? – Historia e Pandorës është parë shpesh si origjina e një mizogjinie të supozuar greke, sepse ajo ia atribuon origjinën e së keqes në univers ekzistencës së një gruaje.

Morali i historisë – Morali i historisë së Kutisë së Pandorës, pra, është se kurioziteti dhe mosbindja e pakontrolluar mund të jenë të rrezikshme, por shpresa mbetet, gjithmonë!

Përgatiti për gazetatjeter.net, Dardan MITROVICA